In 2013 verscheen ‘Bijzondere momenten – liefdevolle natuurlijke verzorging in de laatste levensfase’, een boekje van Toke Bezuijen, waarin aanwijzingen stonden om mensen in de palliatieve fase te ondersteunen door uitwendige toepassing van oliën en zalven op natuurlijke basis. Het vormde een mooi afscheidscadeau voor mijn collega’s in het hospice toen ik met pensioen ging. Deze manier van verzorging van onze ‘gasten’ werkte in de praktijk heel goed, had ik kunnen zien.
Heel blij ben ik dan ook, dat er nu een veel uitgebreider boek van Toke Bezuijen is verschenen, waarin zij ons als lezers bemoedigt om allerlei niet-belastende handelingen met natuurlijke middelen uit te voeren, waardoor minder medicatie nodig is en dus ook minder versuffing zal optreden. Deze middelen worden gemaakt van (biologische) planten met helende krachten, zoals lavendel, arnica, pruim, roos, goudsbloem en meer. Voor het inzetten van wikkels wordt aangegeven hoe dit uit te voeren en welke gewone dingen zoals kwark, honing, kruidenthee, koolblad daarbij gebruikt kunnen worden, precies toegesneden op verschillende klachten.
In het eerste deel van het boek worden de drie fases in het sterfproces beschreven, vanaf het moment dat zichtbaar is dat iemand op weg is naar het sterven, dat het sterven dichtbij komt, en ook de fase nà het sterven. Er is aandacht voor de eigen innerlijke houding naar de zieke toe – anker bieden, ruimte geven, afstemmen -, voor de stoffen waarmee we kunnen werken, voor de kwaliteit van aanraken met natuurlijke middelen, die aandachtig worden beschreven in hun werking.
Helemaal nieuw in dit boek is de zorg met natuurlijke middelen voor de mensen en kinderen die achterblijven, als begeleiding en ondersteuning in hun verwerken van het verlies van een dierbaar mens.
In het tweede deel komt de dagelijkse praktijk van de zorg voor ernstig zieke mensen aan de orde. De verzorging van de huid, de ogen, de mond, de handen en voeten. Het inzetten van kruiken en heilzame wikkels met kompressen wordt in detail beschreven. Het hoofdstuk ‘Dit kun je doen bij klachten en ongemak’ is heel verhelderend. Alles wat in de laatste levensfase kan optreden komt aan de orde: omgaan met pijn, angst, onrust, verwardheid, misselijkheid, krampen, problemen met de stoelgang, benauwdheid, hoest, vocht vasthouden, koorts en ondertemperatuur.
Toke, dank je wel voor het overbrengen van je kennis, ervaring en aandachtig-liefdevolle houding!
Ingrid Deij
ISBN 978-94-92351-16-6